Ụwa oyi kpọnwụrụ - Ụwa ọcha

01 Agba nke Ndụ Planet

Site na satịlaịtị ma ọ bụ ọdụ ụgbọ elu na-efegharị na mbara igwe, a na-ezigaghachi foto ndị ọzọ nke ụwa. Anyị na-akọwakarị onwe anyị dị ka mbara ala na-acha anụnụ anụnụ n'ihi na 70% nke mpaghara ụwa bụ oke osimiri kpuchie. Ka ụwa na-ekpo ọkụ, ọnụ ọgụgụ glaciers na-agbaze na North na South Poles na-eme ngwa ngwa, ọkwa oke osimiri ga-anọgide na-ebili, na-emebi ala dị adị. N'ọdịnihu, mpaghara oke osimiri ga-ebuwanye ibu, ihu igwe nke ụwa ga-adịkwa mgbagwoju anya. Afọ a na-ekpo ọkụ nke ukwuu, afọ na-abịa bụ ezigbo oyi, afọ na-aga n'ihu na-akpọnwụ nke ukwuu, afọ na-esote oké mmiri ozuzo na-esote bụ ọdachi. Anyị niile na-ekwu na ụwa fọrọ nke nta ka ọ bụrụ na mmadụ agaghị ebi, ma n'eziokwu, nke a bụ obere mgbanwe nkịtị nke ụwa. N'ihu iwu dị ike na ike nke okike, ụmụ mmadụ abụghị ihe ọ bụla.

Site na satịlaịtị ma ọ bụ ọdụ ụgbọ elu na-efegharị na mbara igwe, a na-ezigaghachi foto ndị ọzọ nke ụwa. Anyị na-akọwakarị onwe anyị dị ka mbara ala na-acha anụnụ anụnụ n'ihi na 70% nke mpaghara ụwa bụ oke osimiri kpuchie. Ka ụwa na-ekpo ọkụ, ọnụ ọgụgụ glaciers na-agbaze na North na South Poles na-eme ngwa ngwa, ọkwa oke osimiri ga-anọgide na-ebili, na-emebi ala dị adị. N'ọdịnihu, mpaghara oke osimiri ga-ebuwanye ibu, ihu igwe nke ụwa ga-adịkwa mgbagwoju anya. Afọ a na-ekpo ọkụ nke ukwuu, afọ na-abịa bụ ezigbo oyi, afọ na-aga n'ihu na-akpọnwụ nke ukwuu, afọ na-esote oké mmiri ozuzo na-esote bụ ọdachi. Anyị niile na-ekwu na ụwa fọrọ nke nta ka ọ bụrụ na mmadụ agaghị ebi, ma n'eziokwu, nke a bụ obere mgbanwe nkịtị nke ụwa. N'ihu iwu dị ike na ike nke okike, ụmụ mmadụ abụghị ihe ọ bụla.

Na 1992, Joseph Kirschvink, onye prọfesọ nke geology na California Institute of Technology, buru ụzọ jiri okwu ahụ bụ "Snowball Earth", bụ nke ndị ọkachamara na-ahụ maka mbara ala mechara kwado ma kwalite. Ụwa Snowball bụ echiche na-enweghị ike ikpebi n'ụzọ zuru ezu ugbu a, nke a na-eji kọwaa oge ice kachasị na nke kachasị njọ na akụkọ ntolite ụwa. Ihu igwe nke ụwa dị mgbagwoju anya nke ukwuu, na nkezi okpomọkụ zuru ụwa ọnụ bụ -40-50 degrees Celsius, ruo n'ókè ụwa dị oke oyi nke na elu nwere nanị ice.

02 Ice mkpuchi nke Snowball Ụwa

Snowball Earth nwere ike mere na Neoproterozoic (ihe dị ka ijeri afọ 1-6 gara aga), bụ nke oge Proterozoic nke Precambrian. Akụkọ ihe mere eme nke ụwa bụ oge ochie na ogologo. E kwuru na mbụ na ọtụtụ nde afọ nke akụkọ ihe mere eme nke mmadụ bụ nanị igbutu anya maka Ụwa. Anyị na-echekarị na ụwa dị ugbu a bụ ihe pụrụ iche n'okpuru mgbanwe mmadụ, ma n'eziokwu, ọ bụghị ihe ọ bụla na akụkọ ihe mere eme nke Ụwa na ndụ. Oge Mesozoic, Archean, na Proterozoic (nke a na-akpọkọ Cryptozoic eras, nke nwere ihe dị ka ijeri afọ 4 nke afọ ijeri 4.6 nke ụwa), na oge Ediacaran na oge Neoproterozoic nke Proterozoic oge bụ oge pụrụ iche nke ndụ n'ụwa.

N'oge Snowball Earth oge, ala jupụtara na snow na ice, na-enweghị oké osimiri ma ọ bụ ala. Ná mmalite nke oge a, e nwere nanị otu ala n'ụwa a na-akpọ supercontinent (Rodinia) n'akụkụ equator, na ebe ndị ọzọ bụ oké osimiri. Mgbe Ụwa nọ n'ọnọdụ na-arụ ọrụ, ugwu mgbawa na-anọgide na-agbawa, ọtụtụ nkume na agwaetiti na-apụta n'elu oké osimiri, ebe ala na-aga n'ihu na-amụba. Carbon dioxide nke ugwu mgbawa na-ebupụta na-ekpuchi ụwa, na-eme ka ihe na-esi na ya pụta. Glaciers, dị ka ugbu a, na-elekwasị anya na ogwe ugwu na ndịda nke Ụwa, enweghị ike ikpuchi ala dị nso na equator. Ka ọrụ ụwa na-akwụsi ike, mgbawa ugwu na-amalitekwa ibelata, ọnụ ọgụgụ carbon dioxide dị n'ikuku na-amalitekwa ibelata. Ihe dị mkpa na-enye aka n'inweta carbon dioxide bụ ihu igwe nkume. Dabere na nhazi nke ihe mejupụtara mineral, a na-ekewakarị nkume n'ime nkume silicate na nkume carbonate. Nkume silicate na-amịkọrọ ikuku CO2 n'oge ihu igwe nke kemịkalụ, wee chekwaa CO2 n'ụdị CaCO3, na-akpụ mmetụta oge ikuku carbon sink (> 1 nde afọ). Carbonate rock weathering nwekwara ike banye CO2 site na ikuku, na-akpụ a mkpumkpu oge ọnụ ọgụgụ carbon sink (<100000 afọ) n'ụdị HCO3-.

Nke a bụ usoro nha anya dị ike. Mgbe ọnụọgụ carbon dioxide nke ihu igwe nkume na-etinye n'ime ya karịrị oke mgbawa mgbawa, mkpokọta carbon dioxide na ikuku na-amalite ibelata ngwa ngwa, ruo mgbe ikuku griin na-ekpochapụ kpamkpam wee malite ibelata okpomọkụ. Glacier na okporo osisi abụọ nke Ụwa na-amalite ịgbasa n'efu. Ka mpaghara glaciers na-abawanye, a na-enwewanye ebe ndị na-acha ọcha n'elu ụwa, na ìhè anyanwụ na-egosipụta azụ n'ime mbara igwe site na snowy Earth, na-eme ka ọnọdụ okpomọkụ dịkwuo njọ ma na-eme ka e guzobe glaciers. Ọnụ ọgụgụ nke glaciers jụrụ oyi na-abawanye - ìhè anyanwụ na-egosipụta - na-eme ka ọ dị jụụ - glaciers na-acha ọcha. N'ime okirikiri a, glaciers na okporo osisi abụọ ahụ ji nwayọọ nwayọọ na-ekpochapụ oke osimiri niile, na-emecha gwọọ na kọntinent ndị dị nso na equator, ma mesịa mepụta nnukwu mpempe akwụkwọ ice nke nwere ọkpụrụkpụ nke ihe karịrị mita 3000, na-ekpuchi ụwa kpamkpam n'ime bọọlụ ice na snow. . N'oge a, mmetụta na-ebuli elu nke ikuku mmiri n'ụwa belatara nke ukwuu, ikuku akpọnwụkwara nke ukwuu. Ìhè anyanwụ na-amụba n'ụwa n'atụghị egwu, wee tụgharịa azụ azụ. Ịdị ike nke radieshon ultraviolet na oyi oyi mere ka ọ ghara ikwe omume ndụ ọ bụla ịdị n'elu ụwa. Ndị ọkà mmụta sayensị na-ezo aka na ụwa kemgbe ọtụtụ ijeri afọ dị ka 'White Earth' ma ọ bụ 'Snowball Earth'.

03 Agbaze nke Snowball Ụwa

N'ọnwa gara aga, mgbe m gwara ndị enyi m banyere Ụwa n'ime oge a, mmadụ jụrụ m, 'Dịka usoro a si dị, Ụwa kwesịrị ịdị na-ajụ oyi mgbe niile. Olee otú o si gbazee ma emechaa?' Nke a bụ nnukwu iwu okike na ike imezi onwe ya.

Dị ka ice na-ekpuchi ụwa kpam kpam ruo mita 3000, nkume na ikuku dịpụrụ adịpụ, nkume enweghịkwa ike ịmịkọrọ carbon dioxide site na ihu igwe. Otú ọ dị, ọrụ nke Ụwa n'onwe ya ka nwere ike iduga mgbawa ugwu mgbawa, na-eji nwayọọ nwayọọ na-ahapụ carbon dioxide n'ime ikuku. Dị ka ndị ọkà mmụta sayensị si gbakọọ, ọ bụrụ na anyị chọrọ ka ice na Snowball Earth gbazee, ịta nke carbon dioxide kwesịrị ịbụ ihe dị ka ugboro 350 ugbu a itinye uche na Ụwa, na-aza ihe karịrị 13% nke dum ikuku (ugbu a 0.03%), na usoro mmụba a na-adị ngwa ngwa. O were ihe dị ka nde afọ 30 maka ikuku nke ụwa ịkwakọba carbon dioxide na methane zuru oke, na-eme ka griin haus siri ike. Glacier malitere ịgbaze, na kọntinent ndị dị nso na equator malitere ikpughe ice. Ala ahụ ekpughere bụ agba gbara ọchịchịrị karịa ice, na-etinyekwu ọkụ anyanwụ ma na-ebute nzaghachi dị mma. Okpomọkụ ụwa na-abawanye ụba, glaciers na-agbadakwa, na-egosipụta ntakịrị ìhè anyanwụ, na ikpughekwu okwute, na-enwetakwu okpomọkụ, jiri nwayọọ nwayọọ na-etolite osimiri ndị na-adịghị na-ajụ oyi… na ụwa amalitela ịgbake!

N'ọnwa gara aga, mgbe m gwara ndị enyi m banyere Ụwa n'ime oge a, mmadụ jụrụ m, 'Dịka usoro a si dị, Ụwa kwesịrị ịdị na-ajụ oyi mgbe niile. Olee otú o si gbazee ma emechaa?' Nke a bụ nnukwu iwu okike na ike imezi onwe ya.

Dị ka ice na-ekpuchi ụwa kpam kpam ruo mita 3000, nkume na ikuku dịpụrụ adịpụ, nkume enweghịkwa ike ịmịkọrọ carbon dioxide site na ihu igwe. Otú ọ dị, ọrụ nke Ụwa n'onwe ya ka nwere ike iduga mgbawa ugwu mgbawa, na-eji nwayọọ nwayọọ na-ahapụ carbon dioxide n'ime ikuku. Dị ka ndị ọkà mmụta sayensị si gbakọọ, ọ bụrụ na anyị chọrọ ka ice na Snowball Earth gbazee, ịta nke carbon dioxide kwesịrị ịbụ ihe dị ka ugboro 350 ugbu a itinye uche na Ụwa, na-aza ihe karịrị 13% nke dum ikuku (ugbu a 0.03%), na usoro mmụba a na-adị ngwa ngwa. O were ihe dị ka nde afọ 30 maka ikuku nke ụwa ịkwakọba carbon dioxide na methane zuru oke, na-eme ka griin haus siri ike. Glacier malitere ịgbaze, na kọntinent ndị dị nso na equator malitere ikpughe ice. Ala ahụ ekpughere bụ agba gbara ọchịchịrị karịa ice, na-etinyekwu ọkụ anyanwụ ma na-ebute nzaghachi dị mma. Okpomọkụ ụwa na-abawanye ụba, glaciers na-agbadakwa, na-egosipụta ntakịrị ìhè anyanwụ, na ikpughekwu okwute, na-enwetakwu okpomọkụ, jiri nwayọọ nwayọọ na-etolite osimiri ndị na-adịghị na-ajụ oyi… na ụwa amalitela ịgbake!

Ọgbagwoju anya nke iwu okike na gburugburu ụwa karịrị nghọta na echiche mmadụ anyị. Mmụba nke ikuku CO2 itinye uche na-eduga na okpomoku zuru ụwa ọnụ, na oke okpomọkụ na-eme ka ihu igwe kemịkalụ nke nkume dị elu. Ọnụ ọgụgụ nke CO2 na-abanye na ikuku na-abawanye, si otú ahụ na-egbochi uto ngwa ngwa nke ikuku CO2 ma na-eduga n'ịjụ oyi zuru ụwa ọnụ, na-emepụta usoro nzaghachi na-adịghị mma. N'aka nke ọzọ, mgbe okpomọkụ ụwa dị ntakịrị, ike nke ihu igwe kemịkal dịkwa n'ogo dị ala, na ntụgharị nke ikuku ikuku CO2 dị oke oke. N'ihi ya, CO2 na-ebute site na ọrụ mgbawa ugwu na nkume metamorphism nwere ike ịgbakọta, na-akwalite mmepe nke ụwa maka ikpo ọkụ na igbochi okpomọkụ ụwa ka ọ ghara ịdị ala.

Mgbanwe a, nke a na-atụkarị n'ọtụtụ ijeri afọ, abụghị ihe mmadụ nwere ike ịchịkwa. Dị ka ndị nkịtị nke okike, ihe anyị kwesịrị ime karịa bụ ime mgbanwe na ọdịdị na ime ihe kwekọrọ n'iwu ya, kama ịgbanwe ma ọ bụ imebi ọdịdị. Ichebe gburugburu ebe obibi na ndụ ịhụnanya bụ ihe mmadụ ọ bụla kwesịrị ime, ma ọ bụghị ya, anyị ga-eche ihu naanị ikpochapụ.